Mentaal gezond op het werk: waarom we een andere bril nodig hebben

Dit noemen we 'stille uitval': collega’s die er nog zijn, maar vanbinnen allang zijn afgehaakt. De meeste mensen vallen niet van de ene op de andere dag uit. Ze trekken zich stap voor stap terug. Eerst mentaal, daarna fysiek. Vaak zonder dat iemand het echt merkt.

Wie met een managementblik kijkt, ziet planningen die kloppen en targets die gehaald worden. Maar wie beter kijkt, ziet dat de energie wegsijpelt, dat het initiatief verslapt en dat het verzuim toeneemt. Het systeem draait door, maar de mensen erachter raken overbelast.

Nog te vaak wordt een burn-out gezien als iets wat iemand aan zichzelf te danken heeft. Maar dat klopt niet. Het schuift de verantwoordelijkheid namelijk volledig naar de collega, terwijl de omgeving waarin iemand werkt een grote rol speelt. Organisaties die vooral sturen op controle en efficiëntie, verliezen vaak het zicht op wat mensen écht nodig hebben: herstel, betekenis en verbondenheid. En wie dat steeds mist, past zich wel aan – maar betaalt de prijs met zijn of haar energie.

Ook psycholoog Verkuil (Radboud Universiteit, 2025) ziet dat gebeuren. Volgens hem raken mensen het contact met zichzelf kwijt omdat ze te lang op de automatische piloot staan. “We worden goed in doorgaan,” zegt hij, “maar vergeten intussen te voelen wat we eigenlijk nodig hebben. Vaak merken we pas dat het misgaat als het lichaam ingrijpt.”

Stress is geen foutmelding, maar een signaal. Vooral het limbisch systeem – het deel van je brein dat emoties regelt – raakt snel uit balans als je te lang op je tenen loopt. Dat gebeurt sneller dan je denkt. Zeker op een werkplek waar altijd iets moet en pauzes zelden écht pauzes zijn.

Geef collega’s ‘herstelruimte’: momenten waarop je brein even niets ‘doet’, maar gewoon mag ‘zijn’. Denk aan een korte pauze na een pittige verandering of wat extra ademruimte tijdens een druk project. Juist dán is herstel belangrijk.

💡Onderzoek laat zien dat herstelmomenten van 10 tot 15 minuten na zwaar denkwerk stress met wel 37 % kunnen verlagen.

Op veel werkvloeren is alles bespreekbaar, behalve hoe het echt gaat. Terwijl achter elk project een mens zit. Met energie en talent, maar ook met emoties en grenzen. Negeer je die binnenwereld, dan raak je onderweg iets kwijt, zoals betrokkenheid en veerkracht.

Juist daarom verdient die binnenwereld een vaste plek op het werk. Niet pas als iemand uitvalt, maar als onderdeel van goed leiderschap. ‘Balansgesprekken’ helpen daarbij: open gesprekken over energie, emotie en zingeving. Het zou daardoor net zo normaal moeten worden om te zeggen “Ik voel me leeg” als “Ik loop achter op dit project.”

💡In diverse onderzoeken onder zorgteams blijkt: teams die regelmatig ‘emotionele check-ins’ houden, hebben tot 30% minder verzuim.

In veel organisaties komt mentale gezondheid pas aan bod als het al misgaat. Maar dan ben je eigenlijk te laat. Je bent aan het blussen, terwijl je ook aan brandpreventie had kunnen doen.

Wie inzet op preventie, grijpt niet pas in als het te heet wordt onder de voeten, maar zorgt dat het vuur niet oplaait. Dat begint met inzicht: bij collega’s en leidinggevenden. Wat zijn bijvoorbeeld de eerste signalen van overbelasting? Waar begint het te smeulen?

💡 TNO (2025) berekende: elke euro die je investeert in mentale preventie levert gemiddeld €2,30 op door minder uitval en betere productiviteit.

Wie met een andere bril kijkt, ziet eerder wat er onder de oppervlakte gebeurt: vermoeidheid achter betrokkenheid, twijfel achter prestaties, stilte waar eerst scherpte was. Mentale overbelasting komt zelden uit het niets – je moet alleen leren zien wat eerder onzichtbaar bleef.

Precies daarom richt Wellbe zich op álle lagen in de organisatie.

• Collega’s leren met de Wellbe Stress & Burn-Out Preventie hoe ze spanning herkennen en ontspanning terugvinden.
• Leidinggevenden leren in de Wellbe Burn-Out Training Werkgever hoe ze het gesprek aangaan, juist als het spannend wordt.

Want mentaal gezond blijven op het werk begint niet bij harder presteren, maar bij samen anders durven kijken. Dat vraagt om een andere bril. En om de moed om hem op te zetten.